Η βιοποικιλότητα είναι η έκφραση της ποικιλίας της ζωής που δημιουργήθηκε μέσα από δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης. Η βιοποικιλότητα μπορεί να αναφέρεται στα γονίδια, στα φυτικά και ζωικά είδη (χλωρίδα και πανίδα), στους πληθυσμούς ή στα οικοσυστήματα.
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας είναι απαραίτητη για την ισορροπία των οικοσυστημάτων και των τροφικών πλεγμάτων. Επίσης η βιοποικιλότητα έχει μεγάλη οικονομική, πολιτιστική και αισθητική αξία για τον άνθρωπο. Πολλά από τα υλικά που βελτιώνουν το επίπεδο της καθημερινής μας ζωής σχετικά με τη διατροφή μας, την ένδυσή μας και την ιατροφαρμακευτική μας περίθαλψη προέρχονται από φυτικά και ζωικά είδη. Η ιατρική βασίζει μεγάλο μέρος των ερευνών της για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων στις ιδιότητες φυτικών ή ζωικών ουσιών.
Για παράδειγμα, η ιτιά αποτέλεσε τη βάση για την παραγωγή της ασπιρίνης, πολλά είδη μυκήτων χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αντιβιοτικών, ο ίταμος (Taxus baccata) αποτελεί πηγή παραγωγής της αντικαρκινικής ουσίας ταξόλης, το δηλητήριο κάποιων φιδιών χρησιμοποιείται για την παρασκευή αιμοπηκτικών φαρμάκων, ενώ ορισμένοι σπόγγοι χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της απόρριψης των μοσχευμάτων. Επίσης, πολλά άγρια βότανα (τσάι, φασκόμηλο, μέντα, τίλιο, χαμομήλι) χρησιμοποιούνται προληπτικά ή καταπραϋντικά, για να καταπολεμήσουν την κούραση, τους πονοκεφάλους ή άλλες ενοχλήσεις.
Για παράδειγμα, η ιτιά αποτέλεσε τη βάση για την παραγωγή της ασπιρίνης, πολλά είδη μυκήτων χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αντιβιοτικών, ο ίταμος (Taxus baccata) αποτελεί πηγή παραγωγής της αντικαρκινικής ουσίας ταξόλης, το δηλητήριο κάποιων φιδιών χρησιμοποιείται για την παρασκευή αιμοπηκτικών φαρμάκων, ενώ ορισμένοι σπόγγοι χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της απόρριψης των μοσχευμάτων. Επίσης, πολλά άγρια βότανα (τσάι, φασκόμηλο, μέντα, τίλιο, χαμομήλι) χρησιμοποιούνται προληπτικά ή καταπραϋντικά, για να καταπολεμήσουν την κούραση, τους πονοκεφάλους ή άλλες ενοχλήσεις.
Οι φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί αποτελούν κατά βάση την τροφή μας. Επίσης, κάποιοι μικροοργανισμοί συμβάλλουν ενεργά στην οικονομία και τη διατροφή μας, όπως για παράδειγμα, στην παρασκευή των γαλακτοκομικών προϊόντων, του ψωμιού και του κρασιού. Η γενετική ποικιλότητα είναι εξαιρετικής σημασίας και για τη γεωργία. Ο κατάλληλος συνδυασμός καλλιεργήσιμων ειδών εξασφαλίζει καλύτερη απόδοση της παραγωγής και καλύτερη άμυνα έναντι σε παράσιτα και έντομα. Τα καλλιεργήσιμα φυτά, για να αναπτυχθούν και να καρποφορήσουν, χρειάζονται πλήθος άλλων οργανισμών οι οποίοι συμμετέχουν στην επικονίαση, στον εμπλουτισμό του εδάφους και στη δέσμευση του αζώτου. Έτσι, για παράδειγμα, οι γαιοσκώληκες και τα μυρμήγκια συμβάλλουν στον αερισμό του εδάφους, οι πασχαλίτσες τρώνε τις αφίδες, ενώ τα πουλιά τρώνε τις κάμπιες που καταστρέφουν τους καρπούς.
Η βιοποικιλότητα είναι βασική προϋπόθεση για την επιβίωση και τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Η διατήρηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών συνθηκών του πλανήτη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη ρύθμιση των γεωχημικών κύκλων των στοιχείων (νερού, άνθρακα, αζώτου κ.ά.), των οποίων η φυσιολογική ροή διασφαλίζεται από τη βιοποικιλότητα των οικοσυστημάτων.